Çene eklemi (Temporomandibular Eklem – TME), ağız ve diş sağlığı açısından kritik bir yapıdır. İnsan yaşamı için vazgeçilmez olan konuşma, çiğneme, yutkunma ve solunum gibi fonksiyonların gerçekleşmesinde doğrudan rol alır. Çiğneme kasları, dişler, tükürük bezleri, yanak ve dil ile birlikte çalışan çene eklemi, ağız fonksiyonlarının merkezinde yer alır.
Çene ekleminde meydana gelen herhangi bir bozukluk yalnızca eklemi değil, aynı zamanda çiğneme sisteminin diğer tüm parçalarını da etkiler. Bu nedenle çene eklemi rahatsızlıkları yaşayan kişilerin gecikmeden, alanında uzman bir diş hekimine başvurması büyük önem taşır.
Çene eklemi ağrısı ve fonksiyon bozukluklarının birçok sebebi olabilir:
Diş kapanış sorunları: Geçmişte çene eklemi rahatsızlıklarının başlıca nedeni olarak görülse de, araştırmalar bu durumun yalnızca %10–15 oranında etkili olduğunu göstermiştir. Ortodontik ve restoratif tedaviler kapanış bozukluklarını düzeltebilir, ancak doğrudan çene eklemi tedavisi değildir.
Travmalar: Yüz ve çene bölgesine alınan darbeler eklem ve çevre dokularda hasara yol açarak kırıklara sebep olabilir.
Mikrotravmalar: Özellikle bruksizm (diş sıkma ve gıcırdatma) ekleme sürekli baskı yaparak yapısal bozukluklara yol açar.
Stres: Kas spazmlarını artırarak bruksizmi tetikler ve çene eklemi rahatsızlıklarının ortaya çıkmasına neden olabilir.
Çene eklem hastalıkları farklı belirtilerle kendini gösterebilir. En sık görülen bulgular şunlardır:
Çene ekleminden gelen tıklama, gıcırdama veya sürtünme sesleri
Ağız açmada zorluk veya kısıtlılık
Çene ve yüz bölgesinde ağrı
Kulak yakınında ağrı, çınlama, uğultu gibi şikâyetler (çene ekleminin kulağın hemen önünde bulunması nedeniyle)
Bu belirtiler görüldüğünde vakit kaybetmeden uzman bir hekime başvurulmalıdır.
Çene eklemi bozuklukları her yaşta ortaya çıkabilse de en sık 20–45 yaş arası bireylerde görülmektedir. Araştırmalar kadınlarda bu rahatsızlıkların biraz daha yüksek oranda görüldüğünü göstermektedir.
Erken teşhis, çene eklemi hastalıklarının önlenmesinde büyük rol oynar. Özellikle bruksizm (diş sıkma) gibi mikrotravmalara bağlı sorunlar, uzman diş hekimi kontrolünde uygulanacak tedavilerle engellenebilir. Ağız içi apareyler (gece plakları) bu noktada koruyucu bir tedavi yöntemidir.
Çene eklemi tedavisi, alanında uzman diş hekimleri tarafından planlanır. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:
Farmakolojik tedavi (ilaçlar): Ağrı ve kas spazmlarını kontrol altına almak için kullanılır.
Ağız içi apareyler: Gece diş sıkma ve gıcırdatmaya karşı kullanılan, ekleme binen yükü azaltan plaklardır.
Fizik tedavi yöntemleri: Kas gevşetici egzersizler ve terapiler eklem fonksiyonunu destekler.
Cerrahi müdahale: Tümör, kist, büyüme anomalileri ya da şiddetli ağrı durumlarında uygulanabilir.
Disk kayması tedavisi: Çene eklemi diskinde kayma olduğunda ağız içi apareyler ile %80–85 oranında başarı sağlanabilir. Böylece cerrahiye gerek kalmadan rehabilitasyon mümkündür.
Çene eklemi rahatsızlıklarının doğru tanı ve tedavisi için, başvurulacak kliniğin bu alanda uzman diş hekimleri bulundurması gerekir. Hekimin, ayırıcı tanı yapabilecek bilgiye sahip olması ve çene eklemi üzerine özel eğitimler almış olması önemlidir.
Çene eklemi, yalnızca ağız ve diş sağlığı açısından değil, aynı zamanda yaşam kalitesi için de kritik bir yapıdır. Erken teşhis ve doğru tedavi ile bu rahatsızlıkların büyük bölümü kontrol altına alınabilir. Uzman bir diş hekimi tarafından yapılacak düzenli muayeneler, çene eklemi bozukluklarının ilerlemesini önlemenin en güvenilir yoludur.